Setopati

कार्तिक २०७४

आधुनिक प्रविधिबाट पत्थरीको उपचार थाल्यो मेडिसिटीले

ललितपुरको सैंबुमा रहेको नेपाल मेडिसिटी अस्पतालमा मृगौलाको पत्थरी फुटाएर गरिने उपचार बिधि इएसडब्लुएल (एक्सट्रा कर्पोरल सक वेभ लिथोट्रेप्सी) शुरु भएको छ। इएसडब्लुएल घाउ नबनाइकन मृगौलाको पत्थरी फुटाएर गरिने उपचार बिधि हो। यो बिश्व बजारको सबैभन्दा पछिल्लो रअत्याधुनिक डोनियर कम्पनीको सिग्मा कम्प्याक्ट मेसिन भएको जनाउँदै मेडिसिटीले हाल नेपालमा प्रयोगमा रहेका अन्य इएसडब्लुएल मेसिनको तुलनामा यसमा पत्थरी…

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

पचपन्न रुपैयाँबाट व्यवसाय शुरू गरेका धरानका कृष्ण राई, जो कृषिबाटै करोडपति बने

धरान (सुनसरी) । कृषि क्षेत्रमा ‘सम्भावना नभएको’ भन्दै खेतबारी बाँझै राखेर विदेश पलायन हुने युवापुस्ताको सङ्ख्या ठूलो छ । देशमै पनि गाउँको उर्वर खेतबारी चट्टै छाडेर शहरतिर मजदुरी गर्नेहरु उत्तिकै छन् । धरानको वसन्तटारका कृष्ण राईले भने कृषि पेशमै ठूलो सम्भावना रहेको देख्छन् । कृषिबाटै नाम र दाम कमाउनु भएको उनि भन्छन्, “अल्छी गर्नेलाई कतै सम्भावना छैन, जाँगर हुनेलाई कृषिमा सम्भावनै सम्भावना छ”, सोताङ अर्ग्यानिक कृषि फर्म खोलेर तरकारी र फलफूलको खेतीसँगै कुखुरा, बाख्रा, बङ्गुरदेखि गाईसम्म पालन गर्नु भएका राईले यसैबाट बार्षिक करोडौंको कारोबार गर्दै आएका छन् । कृषिबाटै उनले करोडौँको जग्गा जमिन जोडेका छन्, भव्य घर बनाउनुभएको छ । कृषिबाट उनि आफुले मात्र कमाएका छैनन्, अरुलाई पनि रोजगारी दिएका छन् । कृषिकर्मबाटै उनले धरानमा अढाई बिघा जग्गा जोडेका छन् भने बराह क्षेत्रमा करिब १५ विघा किनेका छन् । ती जग्गामा कतै विभिन्न तरकारी र फलफूल लगाउनु भएको छ भने कतै ठूलो मात्रामा सयौं प्रजातिका फूलको नर्सरी बनाएका छन् । उनको गोठमा ५५ वटा गाई छन् । ती गाईबाट उत्पादन भएको दूध धरान बजारमा दैनिक पाँच सय लिटर बिक्री गर्छन् । त्यस्तै उनको खोरमा अहिले १० वटा बङ्गुरका माउ छन् । तिनबाट उत्पादन भएका बच्चा बेच्ने गर्छन् भने मासुका लागि पालिएका बङ्गुर पनि बेच्ने गर्छन् । उनले कुखुरा, हाँसलगायतका पंक्षीहरु पनि पालेका छन् । घरै उनले माटो बिना साग फलाउन सकिने हाइड्रोफोनिक प्रविधिबाट सागको खेती गर्नु भएको छ भने त्यससँगै माछा पनि पालेका छन् । उनको सोताङ अर्ग्यानिक कृषि फर्ममा राईका बुवा, आमा, श्रीमती र छोराले पनि सहयोग गर्छन् । त्यसबाहेक उनले १६ जनालाई रोजगारीसमेत दिएका छन् । हालसम्म कृषि क्षेत्रमा उनको लगानी नै करोडौँ पुगिसकेको छ । उनले धरान–७ शान्तिपथमा तरकारी तथा फलफूल बिक्री गर्न पसल पनि सञ्चालन गरेका छन् । त्यसबाहेक घरमै किन्न आउनेहरु पनि उत्तिकै हुन्छन् । तरकारी, फलफूल तथा पशुपालनबाट मासिक रु १२ लाखको हाराहारीमा कमाई भइरहेको उनि बताउँछन् । अहिले करोडौँको लगानी पुगेको राईको कृषि फर्मको शुरूआत भने जम्मा ५५ रुपैयाँ लगानीबाट भएको थियो । उनि भन्छन्, “शुरूमा ५५ रुपैयाँ लगानी गरेर कृषि क्षेत्रमा लागेको थिएँ, त्यहि फैलिँदै अहिले करोडौंको भएको हो ।” सामान्य आर्थिक अवस्थाको कृष्णको परिवारसँग पहिला जम्मा छ कट्ठा जग्गा मात्र थियो । त्यसैमा बावुले परम्परागत कृषि कर्म गर्दै आएका थिए । खासै राम्रो उब्जनी हुँदैनथ्यो । त्यसबाट जीवन धान्न नै मुस्किल पर्ने अवस्था थियो । करिब २६ वर्षअघि कृष्णले स्कुलबाट फर्किने क्रममा बाटोमा एक जना मान्छेले काँक्राको बीउ किनिरहेको देख्नुभयो । त्यसपछि बीउ बेच्नेसँग सोधखोज गर्दा राम्रो फल्ने काँक्राको बीउ हो भन्ने जानकारी पाउनुभयो । “त्यसपछि मैले पनि १० रुपैयाँमा १८ वटा काँक्राको बीउ किनेर ल्याएँ”, उनि सम्झिन्छन्, “त्यो बीउलाई मलजल गर्दा जम्मा लगानी ५५ रुपैयाँ पुगेको थियो । त्यसबाट फलेका काँक्रा बिक्री गर्दा पाँच सय ५० रुपैयाँ कमाएँ । त्यहीँबाट कृषिमा सम्भावना रहेछ भन्ने बुझेर लागि परेको हुँ ।” कृषिलाई परम्परागतबाट आधुनिक तरिकाले अघि बढाउने सोंच भएपनि तालिमको अवसर थिएन । उनिका लागि त्यसबेला रेडियो नेपाल र नेपाल टेलिभिजनबाट प्रशारण हुने कृषि कार्यक्रम नै तालिम बने । ती कार्यक्रम नियमित सुन्ने र हेर्ने गर्न थाले । पत्रपत्रिकामा कृषिका समाचार देख्ने बित्तिकै पढ्न थाले । उनि भन्छन्, “कसैले खेतीपातीका विषयमा कुरा गरेको सुनें भने ध्यान दिएर सुन्थे, कतै पत्रपत्रिकामा कृषिकाबारे लेखिएको भेटे, घरमा ल्याएर मज्जाले पढ्थें । मेरा गुरुहरु तिनै थिए ।” खेती र पशुपालन गर्दा समस्या नआउने कुरै भएन, उनले पनि धेरै रोग र विभिन्न समस्या भोग्नुभयो तर समस्यासँग कहिल्यै हार मानेनन् । यसरी सिक्दै अघि बढाएको कृषि कर्म अहिले उनि अरुलाई पनि सिकाउँछन् । उनले केही वर्षअघि बसन्तटारमा रु ८५ लाख लगानी गरेर आधुनिक कृषि तालिम केन्द्रका लागि भवन निर्माण गरेका छन् । कृषिसम्बन्धी विभिन्न तालिम यसैमा सञ्चालन गर्छन्। उनको कृषि फर्ममा अध्ययन भ्रमणमा टाढादेखिका कृषकहरु पनि आउने गरेका छन् । उनि भन्छन्, ‘‘अहिले खेतीपाती र पशुपालन गर्ने तरिका मात्र होइन, आफ्ना उत्पादनलाई कसरी बजारीकरण गर्ने भन्ने विषयमा प्रशिक्षण पनि दिंदै आएको छु ।’’ अर्गानिक गाउँ धरान उपमहानगरपालिका–४ मा पर्ने बसन्तटार गाउँ अर्गानिक खेतीका लागि चर्चित छ । यो गाउँमा कृषिलाई व्यवसायीकरण गर्नमा कृष्णकै ठूलो योगदान छ । उनिकै प्रेरणाले गाउँभर अहिले कृषि फर्महरु खुलेका छन् । कृषिबारे बुझ्न आउनेहरुका लागि यो गाउँ पाठशाला जस्तै बनेको छ । कृष्णले आफ्नो खेतबारी मात्र होइन पूरा गाउँलाई नै अर्ग्यानिक बनाउन निक्कै मिहिनेत गर्नु परेको थियो । अन्य गाउँलेले जस्तै कृष्णले पनि शुरूका वर्षमा धेरै उत्पादन हुने लोभमा खेतीमा रासायनिक मल र विषादीको प्रयोग गर्नु भएको थियो । तर केही वर्षमा माटोको उर्वरा शक्ति हराएर उब्जनी घट्न थाल्यो । त्यसपछि उनले किन यस्तो भयो ? भनेर कारण खोजे । धेरैतिर बुझ्दा थाहा भयो, रासायनिक मल र विषादीको प्रयोगले माटोको उर्वरा शक्ति नै हराउने रहेछ । बारीमा रासायनिक मल र विषादी प्रयोग गरेर आफैंले गल्ति गरेको महशुस गरी उनले त्यसलाई सुधार्ने बाचा गरे । तर बिग्रिएको माटो सुधार गर्नु त्यति सजिलो काम थिएन । त्यसका लागि निक्कै मिहिनेत गर्नु परेको उनको अनुभव छ । माटो सुधार्नका लागि त्यसपछि कृष्णले आफैं जैविक मल उत्पादन गर्न थाले । जैविक वनस्पतीकै विषादी बताए। जैविक मल र विषादी बनाउने काम अहिले पनि गरेका छन् । उनि भन्छन्, ‘‘रासायनिक मल र विषादी हाल्नु हुन्न भन्ने बुझेपछि म अर्ग्यानिक खेतीका अभियन्ता बनेको हुँ ।’’ अर्ग्यानिक खेती गर्नका लागि आफ्नो बारीमा मात्र रासायनिक मल र विषादी प्रयोग नगरेर हुने अवस्था थिएन । उनि भन्छन्, ‘‘मैले मेरो बारीमा त रासायनिक मल र विषादी प्रयोग गरिन तर गाउँमा अरुले प्रयोग गरेपछि त्यसको असर मेरो बालीमा पनि पर्ने रहेछ । त्यसो हुँदा अर्र्गानिक खेती गर्न सम्भव नदेखिएपछि अरुलाई पनि बुझाउने कोसिस गरें र सफल पनि भएँ ।’’ अहिले उनको पाइला पछ्याउँदै बसन्तटार गाउँका एक सय ५० घरघुरीले अर्ग्यानिक खेती गर्छन् । त्यसमध्ये ५५ घरको मुख्य आम्दानीको स्रोत अर्ग्यानिक कृषि नै रहेको उनि बताउँछन् । बसन्तटार अहिले कृषि अभियन्ताहरुका लागि सिकाइको थलो बनेको छ । कृषिबाट राम्रो आम्दानी गर्नुका साथै अरुका लागि प्रेरणाका स्रोत समेत बन्नु भएका कृष्णलाई विभिन्न सङ्घसंस्थाले सम्मान समेत गरेका छन् । परिवारसहित कृषिमै रमाइरहनु भएका राई भन्छन्, “कृषिमा अलि मेहनत आवश्यक पर्छ तर सम्भावनै छैन भन्ने कुरा गलत हो । पलायन हुनुभन्दा युवाहरुले आफ्नै ठाउँमा पसिना बगाए देश समृद्ध बन्छ, कसैले पनि परिवार पाल्न विदेश भौंतारिनुपर्ने अवस्था आउँदैन ।” रासस

Aarthik Abhiyan 1 महिना पहिले

इजरायलमा सिकेको ज्ञानबाट स्वदेशमा सफलता

काठमाडौं। सन् २००४ मा इजरायल जानुअघिसम्म कृषिमा खासै रुचि नराख्ने खोजराज कटुवाल सजिलै भिसा पाइन्छ भनेर मात्रै कृषि कामदारका रूपमा त्यहाँ जान तयार भएका थिए । इजरायलको प्रविधिमा आधारित कृषि क्षेत्रमा काम गर्दै गएपछि प्रविधि उपयोग गर्दा थोरै जनशक्तिबाटै धेरै उत्पादन लिन सकिने तथ्य उनले बुझे । उनी भन्छन्, ‘प्रविधिमैत्री कृषिमार्फत अर्थतन्त्रले कसरी फड्को मार्छ भन्ने कुराको गतिलो उदाहरण इजरायली कृषिक्षेत्र हो । साढे दुई प्रतिशत जनता मात्रै आबद्ध इजरायली कृषि सफल हुनु र ६५ प्रतिशत आबद्ध नेपाली कृषि पछाडि परिरहनुको मुख्य कारण प्रविधि नै हो ।’ इजरायलीले प्रविधिको भरपूर उपयोग गरेर कृषिक्षेत्रमा कमभन्दा कम जनसंख्या संलग्न गराउँदा जनसंख्याको अर्को ठूलो हिस्साले उद्योग, कलकारखाना क्षेत्रमा काम गर्न पाएको कटुवाल बताउँछन् । प्रविधिको प्रयोगले कृषि उत्पादनको लागत पनि घटायो । ‘हामीकहाँ परम्परागत कृषि नै हाबी भइरहेकोले उत्पादन लागत धेरै छ । त्यसैले भारतलगायत अन्य विदेशी उत्पादनसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैनौं,’ कटुवाल भन्छन्, ‘इजरायलमा आफूले सिकेको ज्ञानलाई स्वदेशमै खर्च गर्नुपर्छ भन्ने कुरा मैले विस्तारै बुझ्दै गएँ र मलाई कृषिमा रुचि बढ्दै गयो ।’ तैपनि नेपाल गएर के गर्ने भन्नेमा कुनै उपाय सोच्न नसकेको उनले सुनाए । त्यहीबीचमा उनले इजरायलस्थित कृषि फार्ममा काम गर्ने केही साथीलाई समेटेर नेपाली कृषि कामदार सहयोगी समिति इजरायल गठन गरे । पछि उक्त संस्थाले ‘विदेशको शीप स्वदेशमा लगानी’ अभियान नै चलायो । त्यसको केही वर्षमा कटुवाल त्यही अभियान बोकेर नेपाल फर्किए । विदेशमा १४/१५ घण्टा काम गरेको बानीले नेपाल फर्किएपछि पनि उनलाई त्यसै बसिरहन दिएन । इजरायलबाट फर्केको १९ दिनमै एउटा सानो होटेल खोलेर व्यावसायिक यात्रा शुरू गरेको उनले सुनाए । उनको भित्री उद्देश्य भने यो थिएन । त्यसैले उनले होटेलसँगै एउटा कृषि फार्म पनि चलाए । त्यही फार्ममा वर्षदिनसम्म एउटै बोटबाट गोलभेडा फलाएपछि नेपालस्थित इजरायली दूतावासमा उनले उक्त गोलभेडा प्रदर्शनीको मौका पाए । ७० देशका राजदूत सहित कृषिमा सरोकार राख्ने हजारौंले प्रदर्शनी अवलोकन गरे । त्यसपछि नेपालका विभिन्न ठाउँबाट उनले गोलभेडा खेतीमा प्रयोग गरेको प्रविधिको माग हुन थाल्यो । उनले भारतबाट उक्त प्रविधि मगाएर किसानको माग पूरा गरे । प्रविधिमैत्री कृषिमार्फत अर्थतन्त्रले कसरी फड्को मार्छ भन्ने कुराको गतिलो उदाहरण इजरायली कृषिक्षेत्र हो । साढे दुई प्रतिशत जनता मात्रै आबद्ध इजरायली कृषि सफल हुनु र ६५ प्रतिशत आबद्ध नेपाली कृषि पछाडि परिरहनुको मुख्य कारण प्रविधि नै हो । ‘अब भने मलाई लाग्यो साँच्चै मैले कृषि क्षेत्रमै काम गर्नुपर्छ । त्यसपछि करीब पाँच वर्षअघि होटेल बेचेर म पूर्ण रूपमा परिवार सहित कृषि कर्ममा होमिएँ,’ कटुवाल भन्छन्, ‘नेपालको कृषिलाई प्रविधिमैत्री बनाउन मैले नै भूमिका खेल्नुपर्छ भन्ने सोचेर आधुनिक कृषिका लागि आवश्यक पर्ने विभिन्न यन्त्र उपकरण उत्पादनमा अहिले काम गरिरहेको छु ।’ पाँच वर्षदेखि उनको परिवार नै चितवनको खैरेनीमा ८ करोड रुपैयाँ लगानीमा एनटीएस इन्डस्ट्रिज नामक कृषि कम्पनी खोलेर विभिन्न कृषि उपकरण उत्पादनमा काम गरिरहेको छ । अहिले उनको कम्पनीले ग्रिन हाउस टेक्नोलोजी, मल्चिङ प्लास्टिक, पोलिब्याग, मल, थोपा सिँचाइ र कौसीखेतीका लागि आवश्यक सामग्री उत्पादन गरिरहेको छ । उनले अहिले करीब ७० जना कामदारलाई आफ्नो कम्पनीमा प्रत्यक्ष रोजगारी दिएका छन् । उक्त कम्पनीले नेपालभर विभिन्न कृषि उपकरण पुर्‍याइरहेको छ । यो पेशामा उनकी श्रीमती सरिता, दुई छोरा र बुहारी पनि जोडिएका छन् । नेपालमा आवश्यक कृषि उपकरणको क्षेत्रमा काम गर्नुपर्छ भन्दै उनले अस्ट्रेलियामा रहेकी बुहारीलाई पनि नेपाल फिर्ता बोलाएर यही क्षेत्रमा काम गर्ने उत्प्रेरित गरे । मुलुकमा बढ्दो बेरोजगारीबीच रोजगारीको सिलसिलामा ३० वर्षको उमेरमा दुई नाबालक छोरा छाडेर श्रीमती सहित कृषि कामदारका रूपमा इजरायल हान्निएका कटुवालले त्यहाँको कृषि फार्ममा १३ वर्ष खर्चिए । उनले त्यहाँ बस्दा विभिन्न ग्रिन हाउस, नर्सरी, फूल उत्पादन र तरकारी खेतीमा काम गरेको जानकारी दिए । इजरायली कृषि प्रविधिबाट निकै प्रभावित कटुवाल नेपालमा केही हुन्न भन्ने सोचले यहाँको कृषिक्षेत्र पछि परेको बताउँछन् । एकपटक विदेश गएपछि उतै पलायन हुनु वा दोहोर्‍याएर जानु भनेको देशलाई अझ अद्योगतितर्फ धकेल्नु हो भन्ने उनको बुझाइ छ । सरकारले पनि नेपालमै केही गर्छु भन्नेलाई अवसर नदिएको उनको गुनासो छ । राज्यले उचित खालको नीति बनाएर कृषिक्षेत्रको विकासमा जोड दिए खाद्य पदार्थको बढ्दो आयातलाई प्रतिस्थापन गर्न सकिने उनको विश्वास छ ।

Aarthik Abhiyan कार्तिक २०८०

निगमले लुम्बिनी डिपोमा आधुनिक प्रविधिबाट तेल लोड-अनलोड थाल्यो

राजधानी दैनिक मंसिर २०७७