नयाँ पत्रिका

मंसिर २०७९

पासपोर्ट, राष्ट्रिय परिचयपत्र र सवारी लाइसेन्स बनाउँदा सेवाग्राहीले खेप्ने सास्ती हटाउन गृह मन्त्रालयको यस्तो सुझाव

- नागरिकले खेपिरहेका झन्झट र सास्ती हटाउन गृहले विकल्पसहित प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालयलाई बुझायो कार्ययोजना - सरकारी संयन्त्र र सेवाप्रवाहप्रति नागरिकमा अविश्वास र आक्रोश बढेको गृह मन्त्रालयको निष्कर्ष गृह मन्त्रालयले राष्ट्रिय परिचयपत्र,...

पूर्ण विवरण

सम्बन्धित सामग्री

सचिवहरूलाई प्रधानमन्त्रीको निर्देशनपछि प्रशासन विज्ञ भन्छन् : पहिला नीति परिवर्तन अनि निर्देशन

Ratopati मंसिर २०७९

‘सेवाप्रवाहमा विलम्ब गरे कारबाही’

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले राज्यले दिने सार्वजनिक सेवालाई चुस्त र भरपर्दो बनाउन सचिवहरूलाई निर्देशन दिएका छन् । तेस्रोपटक मुलुकको कार्यकारी प्रमुखको जिम्मेवारीमा पुगेका दाहालले मंगलबार सचिवहरूलाई निर्देशन दिँदै एकले अर्कोलाई देखाएर कमजोरीबाट उम्कन कसैलाई पनि छुट नभएको बताएका हुन् । निर्देशनका क्रममा प्रधानमन्त्री दाहालले राहदानी लिन, राष्ट्रिय परिचयपत्र बनाउन, सवारी लाइसेन्स लिन, शिक्षा मन्त्रालयबाट […]

Image Khabar मंसिर २०७९

सचिवहरूलाई प्रचण्डको चेतावनी : सेवा लिन लाइन लाग्नुपर्ने अवस्था एक महिनामा नहटे कारबाही

थाहा खबर मंसिर २०७९

भगवान् मलाई उल्लु बनाइदिनोस् !

हे भगवान् ! हे लक्ष्मी माता ! अब म उल्लु बन्न चाहन्छु । मलाई आफ्नो शरणमा लिनोस् । मेरो उद्धार गर्नुहोस् । मैले मेरो जीवनको धेरै समय व्यर्थै गुमाएछु । सिद्धान्त र आदर्श भन्दै धेरै भुलियो । मित्रभन्दा शत्रु बढी बनाइयो । बल्ल अहिले बुद्धि फिरेको छ । मैले निश्चय गरेको छु कि म अब आफ्ना सबै सिद्धान्त, मूल्य, मान्यतालाई तिलाञ्जलि दिन चाहन्छु । हे माता ! यदि तपाईंले मलाई आफ्नो वाहन उल्लुको दर्जा दिनुभयो भने म त्यसलाई निष्ठापूर्वक पूर्ण इमानदारीका साथ पालना गर्नेछु । मेरो दुर्दशा तपाईंको दिव्यदृष्टिबाट लुक्नै सक्तैन । कृपा गरेर मेरो भुललाई माफी बक्सियोस् र आफ्नो प्रिय वाहन बनाइस्योस् । देवकोटाले आफूलाई भेडा बनाइदिन भनेका थिए । म उल्लु बनाइदिन अनुरोध गर्दै छु । उनी कथित ज्ञानीबाट वाक्कदिक्क थिए, म अचेलका भुइँफुट्टे धनीबाट । हे माते ! तपाईं त सर्वज्ञ हुनुहुन्छ । देवकोटाले आफूलाई भेडा बनाइदिन भनेका थिए । म उल्लु बनाइदिन अनुरोध गर्दै छु । उनी कथित ज्ञानीबाट वाक्कदिक्क थिए, म अचेलका भुइँफुट्टे धनीबाट । धेरै मानिसहरू सुख सुविधापूर्ण र सम्पन्न जीवन व्यतीत गरिरहेका छन् । हाम्रो देश नेपालमा लोकतन्त्र नामक एकतन्त्र चलिरहेको छ । यहाँ त यत्र–तत्र–सर्वत्र हजुरको भन्दा बढी नेताहरूको जय–जयकार चलिरहेको छ । हजुरको भन्दा नेताको गजुरका पछाडि ठूलो भीड छ । मिडिया छन् । पैसाको त कुनै हिसाबै छैन । तर म भने सिद्धान्तवादी बनेर नेताहरूका, दलहरूका भीडको अंग बन्न सकिनँ । परिणाम यो छ कि भौतिक शरीरलाई जिउँदो राख्नकै लागि दुई छाक जुटाउन भौंतारिइरहेको छु । म कहिले पानीको लाइनमा हुन्छु त कहिले पेट्रोलको । कहिले सवारी लाइसेन्स लिने लाइनमा पुग्छु त कहिले राष्ट्रिय परिचयपत्र बनाउने लाइनमा । कहिले फोहोर फ्याँक्ने लाइनमा हुन्छु त कहिले पासपोर्ट लिने लाइनमा भौंतारिन्छु । लाइनमा बस्दा बस्दै मेरो सिंगो बालापन र जवानी ढल्किसकेको छ । म थकित र गलित छु । तर लाइन बस्न अझै बाध्य छु । यो गणतन्त्र नामक डेमोक्रेसीमा जातिवाद, धर्मवाद, दलवाद, गुटवाद एक वटवृक्षसरी पुष्पित र पल्लवित भइरहेका छन् । साथै डनबल, धनबल, बाहुबल जस्ता अस्त्रशस्त्रका प्रयोग दिनप्रतिदिन बढ्दो छ । मन्त्री, नेताका पछि लाग्ने भीड देखेर मलाई लाग्छ कि ‘गणतन्त्र इज गभर्मेन्ट अफ द फूल्स, फर द फूल्स एन्ड बाई द फूल्स ।’ त्यसैले म पनि एक शिक्षित फूल बन्न चाहन्छु । हे माता ! अंग्रेजीमा तपाईंको वाहनलाई फूल भन्छन् । नेपालीमा सामान्य बोलचालको भाषामा त्यसलाई उल्लु भन्छन् । मलाई हजुरको वाहन उल्लु बनाउनुस् । त्यसो भएपछि म पनि हजुरको कृपापात्र बन्छु । तब मसँग भौतिक सुविधाको कमी रहने छैन । त्यसपछि मैले अभावग्रस्त जीवन बाँच्नु पर्दैन । माते ! मलाई वरदान दिनुहोस् । म उल्लु बनेर धनवान् हुन चाहन्छु । दुईचक्के, चारचक्के एकसे एक लक्जरी गाडीका मालिक बन्नुका साथै भव्य आलिशान बंगलामा बस्न चाहन्छु । विश्वका एकसे एक देश घुमेर आफ्ना देशवासीलाई गफ दिन चाहन्छु । जब म नेताहरूलाई हेर्छु, कतिपय व्यवसायीलाई देख्छु, उनीहरूमा माता सरस्वतीको कृपा शून्य छ । तर उनीहरूले हजुरको कृपा भने राम्रैसँग प्राप्त गरेका छन् । त्यो देख्दा मलाई औधि औडाहा हुन्छ । हिजोमात्र एकजना नेताका पिछलग्गुलाई पशुपति आर्यघाटमा देखेको थिएँ । उक्त युवक आफ्ना साथीहरूलाई आफ्नो नयाँ ठूलो टेस्ला चलाएर त्यहाँ पुगेको थियो । ऊ त्यहाँ पुगेर मृतकको आत्माले कति शान्ति पायो थाहा छैन । तर यी युवक र यिनका साथीहरूका गतिविधिले घाटमा अशान्तिको माहोल भने बनेको थियो । किनकि मानिसहरूको ध्यान चितामा जलिरहेको शवमा भन्दा उनीहरूप्रति बढी थियो । यसको मूल कारण नै लक्ष्मीमाताको ती युवकप्रतिको कृपादृष्टि थियो, जुन कुरा उनको गाडी, लवाइ, खवाइ, फूर्तिफार्तीबाट स्पष्ट झल्कन्थ्यो । हुन पनि यहाँ जसको महँगो सवारीसाधन र ठूलो भवन, उसको त्यति नै ठूलो सामाजिक प्रतिष्ठा । मन्त्री, नेताका पछि लाग्ने भीड देखेर मलाई लाग्छ कि ‘गणतन्त्र इज गभर्मेन्ट अफ द फूल्स, फर द फूल्स एन्ड बाई द फूल्स ।’ हे माता ! मेरा छिमेकी, समाजका मेरा वरपरका सबैले हजुरको आराधना गरिरहे । तर म एक अज्ञानी बनेर बसिरहेँ । माता मलाई क्षमा बक्सियोस् । मेरो दुःख दरिद्रता हरण गरिदिनोस् । मलाई उल्लु बनाइदिनोस् । म हजुरको वाहन बनेर सबै कुरा ठीक त्यसैगरी गर्नेछु, जस्तो समयको माग छ । म वाचा गर्छु कि उल्लु बनेपछि म यस्तो उस्तो कुनै कार्य गर्नेछैन, जसलाई लिएर हजुरको महिमामाथि कसैले औंला ठड्याउने हिम्मत गरोस् । माता ! अहिलेसम्म सरस्वती माताले जुन वरदान दिनुभएको थियो, त्यसको परिणाम समाजमा र स्वयं आफ्नै परिवारमा समेत म गोबर गणेशको उपनामले अपहेलित भइरहेको छु । तर हे लक्ष्मी माता, म यो सोचिरहेको छु कि जब हजुरको कृपा ममाथि पर्नेछ, तब म यो सावित गर्नेछु कि म पनि केही कामलाग्ने मान्छे हुँ । त्यसैले, हे माते ! मलाई उल्लु बन्ने वरदान दिनैपर्‍यो । हजुर दयालु हुनुहुन्छ, म अज्ञानीमाथि कृपालु बनेर मलाई छिट्टै उल्लु बनाइदिनुपर्‍यो । यदि म उल्लु बनेँ भने मसँग पनि धनबल आइहाल्छ । धनबल आउनासाथ बाहुबल त स्वतः आइहाल्छ । अनि त म पनि धनबली र बाहुबली कहलिनेछु । अनि मिडिया व्यवस्थापन गर्नेछु । अनलाइन चलाउनेछु । सेल्फी लिने समूह तयार गर्नेछु । सामाजिक सञ्जालमा सक्रिय देखिन अपलोडर राख्नेछु । त्यसपछि लठैत र बन्दुकधारीको समूह पनि बनाउनेछु । ढुंगागिटी उत्खननदेखि कुनै नयाँ क्षेत्रको लाइसेन्स दिनेलगायत जहाँ जहाँ आर्थिक गतिविधि भइरहन्छन्, त्यहाँ मेरो सहभागिता हुनेछ । त्यहाँबाट यी विभिन्न समूह मलाई मालामाल गराउन सक्रिय रहिरहनेछन् । राजदूत लगायत कुनै पनि सरकारी निकायमा नियुक्ति, सरुवा, बढुवा आदिबाट पनि आम्दानी बाँध्ने काम गरौंला । धन जम्मा गर्न नेताहरूले गफ त बेचिरहेकै हुन् । हामी पनि जे जे बेच्न सकिन्छ, बेचौंला । नदीनाला खोला बेचौंला, ढुंगागिटी बेचौंला, सरकारी जग्गा जमिन बेचौंला । सकेसम्म आकाश पनि बेचौंला । पर्‍यो भने कानून बनाउनुपर्ने विधायक अर्थात् सांसदलाई संसद् समेत अवरोध गर्न लगाउँला । बेलाबेलामा सांसद त बेचिरहेकै हो, उस्तै परे संसदै बेचौंला । इमान जमान त कुन ठूलो कुरो भो र ? धर्मै पनि बेचौंला । मौका मिले देशै बेचौंला । त्यसैले, हे माता लक्ष्मी ! मलाई आफ्नो वाहन अर्थात् उल्लु बन्ने सौभाग्य प्रदान गर्नुहोस्, ता कि म पनि जीवनको बचेखुचेको समय अनुकूल ऐश–आरामसँग बाँच्न सकूँ । माता ! म अभावग्रस्त छु, शारीरिक र मानसिक रूपमा अस्वस्थ छु । कृपया मलाई उल्लु बनाएर छिट्टै धनवान् बनाइदिनोस् । म अब गुमनाम मृत्यु मर्न चाहन्न !

Aarthik Abhiyan फाल्गुन २०७८

ई–गभर्नेन्स कि इस् गभर्नेन्स

हामी प्रविधिको युगमा छौं । सरकारले दशकभन्दा अघिदेखि ई–गभर्नेन्सको गफ दिएको दियै छ । ई अर्थात् इलेक्ट्रोनिक । ई–गभर्नेन्सको उद्देश्य कागजविहीन अफिस र सेवाग्राहीलाई छिटो छरितो सेवा हुन्छ भन्ने हाम्रो बुझाइ थियो । तर के सरकारी, के निजी ? सबै अफिसहरूमा नाम ई–गभर्नेन्स भए पनि काम चैं इस् गभर्नेन्सको हुने गरेको छ । सेवाग्राहीलाई उही टोकन थमाउने पुरानै चलन छ । अनलाइनबाट फारम भराउने र फेरि त्यही काम गर्न अफिस धाउन लगाउने गज्जबको इस् गभर्नेन्स छ यहाँ । हुन पनि ई–गभर्नेन्स भन्दैमा मन्त्री र सरकारी कर्मचारीले जानी जानी आफ्नो ई–अर्निङ अर्थात् इल्लिगल अर्निङ र इजी अर्निङलाई हटाउने वा घटाउने काम त किन गर्थे त ? तपाईं कुरा नबुझ्ने अनि दोष सरकारलाई दिने ? कुरा मिलाएर बुझ्न पर्‍यो नि ! हुन त हाम्रो सरकार इस् गराउने कुरामा त माहिर पो छ त । मेलम्चीको पानी खुवाउँछु भनेर काठमाडौंवासीलाई इस् गराएकै हो । कहिले रेल त कहिले सुरुङमार्ग भनेर पनि इस् गराएको गरायै छ । अहिले एमसीसीमा पनि इस् गराउने देखियो । स्मार्ट ड्राइभिङ लाइसेन्स होस् वा कोरोना रोकथाम, कुरा छ काम छैन । सरकारले केही ठाउँमा नयाँ प्रविधि ल्यायो भनेको त जताततै प्रवृत्ति र पाखण्ड पुरानै छ । मालपोत कार्यालय जानोस् वा सवारी लाइसेन्स लिन । सरकारी कर्मचारीहरू इशाराले तपाईंको खल्तीतिर देखाउँछन् । अर्थात् ई–गभर्नेन्सको अर्थ इशाराले रकम थुतेर सेवा भएको छ । पासपोर्ट लिन जानोस् । लामो लाइन बसेर जब बल्ल बल्ल काउन्टरमा पुग्नुहुन्छ, तब कर्मचारीले पहिले राष्ट्रिय परिचयपत्र लेराउनुस् भनेर हप्की लाउँछ । राष्ट्रिय परिचयपत्र लिन जानोस्, त्यहाँ पनि लामो लाइन बसेपछि आदेश आउँछ, पहिले नागरिकता ल्याउनोस् । हो, यिनैलाई भनिन्छ ई–गभर्नेन्स अर्थात् नेपाली पाराको इस् गभर्नेन्स, बुझ्नुभो ? सरकारी कार्यालयमा मात्र यो इस् सेवा पाउने हैन । निजीक्षेत्र पनि के कम छ र ? जस्तै, बैंकहरूमा पैसा झिक्न वा राख्न जानोस्, गार्डले लाइनतिरै इशारा गर्छ । अनि बसको टिकट काट्न जानोस् वा प्लेनको, तपाईंले त्यस्तै त्यस्तै इस् सेवा पाउनुहुन्छ । जब जब तपाईं खोजे जस्तो डिजिटल सेवा पाउनुहुन्न, तपाईंलाई झोँक चल्छ, भित्तामा आफ्नो टाउको फोडौंजस्तो लाग्छ । तर सक्नुहुन्न । त्यसपछि तपाईं सामाजिक सञ्जालको भित्तामा सरकारलाई इस् भन्दै आफ्नो झोँक पोख्न थाल्नुहुन्छ । यसरी अफिसको भित्तामा टाउको नठोकी सामाजिक सञ्जालका भित्तामा झाँेक पोख्न पाउनुलाई नै नेपालमा भन्छन् ई–सेवा, ई–गभर्नेन्स । नेताहरूले डिजिटलको नारा दिइरहँदा वा नेपाललाई स्वीट्जरल्यान्ड वा सिंगापुर बनाउने भनिरहँदा देशलाई श्रीलंकाको बाटोमा चैं हिँडाउन लागे कि भन्ने डर शुरू भएको छ । भन्नुहोला, अनि कसरी आयो त देशमा ई–गभर्नेन्स ? हेर्नुस्, ई–गभर्नेन्सका पनि धेरै पाटा छन् । जस्तै, एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा मोबाइलबाटै पैसा पठाउने पनि ई नै हो । सामाजिक सञ्जाल चलाउने पनि ई नै हो । सरकारले यिनै कुराहरूलाई ई अर्थात् डिजिटल भनेको हो । अरू कति देशले त अझै पनि यो सेवा त्यहाँका जनतालाई दिएका छैनन् । हामो सरकारले दिएको छ । त्यसैले सामाजिक सञ्जालमा मानिसहरू जुट्न पाउने भनेकै देश डिजिटलमा जानु हो नि त । जनताले धेरै आश गरेकाले निराश हुनुपरेको हो क्या ! हुन पनि ई–गभर्नेन्स भन्दैमा मन्त्री र सरकारी कर्मचारीले जानी जानी आफ्नो ई–अर्निङ अर्थात् इल्लिगल अर्निङ र इजी अर्निङलाई हटाउने वा घटाउने काम त किन गर्थे त ? तपाईं कुरा नबुझ्ने अनि दोष सरकारलाई दिने ? कुरा मिलाएर बुझ्न पर्‍यो नि ! तपाईं फेरि भन्नुहोला विद्युतीय शासन विकास सूचकांक अर्थात् ई–गभर्नेन्स डेभलपमेन्ट इन्डेक्समा संसारका १९३ देशहरूमध्ये नेपाल १३७औं स्थानमा छ । सरकारले न प्रविधिका पूर्वाधार बनाउन खर्च गर्‍यो, न त प्रविधि साक्षरता बढाउन केही गर्‍यो । यसो विदेशीले दिएका केही सफ्टवेयर जडान गर्‍यो । त्यत्ति हो । बरु जनता स्वयंले कम्प्युटर किने, मोबाइल किने, घरघरमा आफै इन्टरनेट जोडेर चलाएका हुन् । जनता सामाजिक सञ्जालमा जोडिन पाएकै कारण देश डिजिटल युगमा गयो भन्न मिल्छ र ? ल उपयोग वा दुरुपयोग जे गरे पनि जबर्जस्ती नै सही हामी डिजिटल युगमा पुगेको भनेर त मान्नैपर्‍यो नि हैन र ? सामाजिक सञ्जालमा जोडिन पाउँदा जनतालाई कति फाइदा भएको छ, हेर्नुस् त । घर परिवार र छिमेकीसँग बोलचाल बन्द भए पनि हजारौं किलोमिटर टाढाकोे मान्छेसँग मित्रता गाँस्न भ्याएका छन्् । मानिस घर वा अफिसमै बसी बसी छिल्लिन पाएका छन, जिल्लिन वा जिल्याउन पाएका छन् । सामाजिक सञ्जालमार्फत नै अरूलाई तारिफको पुल बाँध्नेदेखि समवेदनाका फूल चढाउन भ्याएका छन् । घर वा अफिसमै बसेर सामाजिक सञ्जालबाटै लड्न भिड्न भ्याएका छन् । गेम खेलाउनेदेखि पार्टीसम्म चलाउन पाएका छन् । नयाँ नयाँ खुलेका राजनीतिक दलको त आधारस्तम्भ नै सामाजिक सञ्जाल हो । किनकि अरिंगाल बाहेक फिल्डमा खट्ने कार्यकर्ता त हिजोआज को पाइन्छ र ? सामाजिक सञ्जालले गर्दा अहिले बैंक एकाउन्ट खोल्न भन्दा पार्टी खोल्न सजिलो भएको छ । चाहिने भनेको केवल इन्टरनेट, स्मार्टफोन र अलिकति समय मात्र न हो, जुन नेपालीसँग जति भने पनि छ । अनि भएन त नेपाल डिजिटल ? बेरोजगार नेपालीलाई यै सामाजिक सञ्जालले नै रोजगारी दिएकै छ । सुत्ने समय बाहेक प्रायः सबै छिनछिनमा सामाजिक सञ्जालमै बिजी छन् । अझ सेल्फी, टिकटक भन्ने पनि छन् । यो आत्ममुग्धताको जमाना पो हो त । क्यामेराको फ्रेम देख्नासाथ चिडियाखाना नगै मान्छे आफै जिराफ बन्न पाएका छन् । यस्तै त हो नि डिजिटल युग वा ई–गभर्नेन्स भनेको । हुन पनि साँच्चै विचित्र छ यो डिजिटल युग । तर प्रयोग गर्न जानेन भने धोखा हुन सक्छ है ! जस्तै– फेसबुकको फोटो हेरेर मात्र साथी बनाउँदा तपाईं त्यसरी नै धोखामा पर्न सक्नुहुन्छ, जसरी सरकारको डिजिटल क्रान्तिको नारामा । जस्तै, सरकारले कोरोना स्वास्थ्य बीमा ल्यायो । लाखौं मानिसले सो बीमा किने । तर जब सरकारले पैसा दिने पालो आयो, सरकार अहिले त्यसैगरी बेपत्ता छ, जसरी सामाजिक सञ्जालमा भेटिएका कति मान्छे तपाईंका फ्रेन्ड हुन चैं आए, तर जब साँच्चै भेट्ने वा साथ दिने कुरा आयो, उनीहरू एकाएक बेपत्ता भए । यै हो हाम्रो सरकारको डिजिटल युग ? तर के यस्तै हो त ई–गभर्नेन्स ? हो, प्रश्न गम्भीर छ । तर यसको उत्तर छिट्टै आउनेवाला छैन है ! किनकि यसको उत्तर पाउन तपाईंले मानेका, भगवान् ठानेका, सरकार र प्रतिपक्ष धानेका नेताहरूलाई जयगान गर्न छाडेर प्रश्न गर्न शुरू गर्नुस्, अनि मात्र उत्तर पाउन थाल्नुहुनेछ । र, तपाईं हाम्रो डिजिटल नेपालको सपना पूरा हुनेछ । नत्र ई होइन इस् गभर्नेन्स मात्र चलिरहन्छ देशमा । अब त पुरा कुरा बुझ्नु भो नि हैन ?

Aarthik Abhiyan मंसिर २०७८